موضوع کارمزد خدمات پرداخت الکترونیک تا به حال زیاد مورد بررسی قرار گرفته اما آنچه تاکنون کمتر درباره‌اش وسواس بخرج داده شده، رابطه مالکیتی برخی بانکها با شرکت‌های پرداخت و سهمی است که این بانکها از درآمد پی‌اس‌پی‌هایی که مالک یا سهامداران آن هستند، می‌برند.
علیرضا لگزایی، قائم‌مقام بانک‌ملت چندی پیش در گفت‌وگویی که در خبرگزاری ایبنا منتشر شده، گفته‌بود “آنچه از طریق شرکت های پرداخت وابسته به بانک ها بر می گردد ۴۰ درصد است ولی ۶۰ درصد این هزینه‌ها هیچ بازده و برگشتی برای بانکها ندارد”.
آنچه این مقام مسئول در شبکه بانکی عنوان کرده قطعا مبتنی بر آمار و گزارش‌هایی است که به آن‌ها دسترسی داشته و به قاعدتا قابل ارائه و انتشار نیست بنابراین برای بررسی سهمی که بانکها از درآمد کارمزدی شرکت‌های پی‌اس‌پی متعلق به خود می‌برند چاره‌ای جز مراجعه به صورت‌های مالی ۵ شرکت پرداختی حاضر در بورس نداریم.
با استناد به این گزارش‌ها می‌توان از تعداد سهام بانکها در این شرکت‌ها اطلاع پیدا کرد و سپس از ضرب سود اختصاص یافته به هر سهم در تازه‌ترین مجمع برگزاری شده هر شرکت در تعداد سهام بانک، سود دریافتی آن بانک را از محل سهامداری شرکت پی‌اس‌پی محاسبه کرد.
این روش اما به چند دلیل نمی‌تواند تصویر کاملی از جبران هزینه‌های پرداختی بانکها در قالب کارمزدها بدست آورد؛ نخست اینکه تنها ۵ شرکت پی‌اس‌پیاز ۱۲ شرکت دارای مجوز در بورس حضور دارند و به صورت‌های مالی آن‌ها دسترسی وجود دارد. دوم اینکه، با بررسی سهامداران ۵ شرکت بورسی مشخص می‌شود که بخش زیادی ازسهام این شرکت‌ها یا در اختیار یک بانک یا شرکت‌های وابسته به همان بانک است. به عنوان مثال علاوه بر بانک سامان که سهامدار اصلی شرکت سپ است، بخش زیاد دیگری از سهام این شرکت در اختیار شرکت‌هایی مانند بیمه سامان و… است که احتمالا بانک سامان باز هم در این شرکت‌ها سهم دارد بنابراین عایدی بانک سامان از محل سود سپ قاعدتا باید بیشتر از مقداری باشد که در این گزارش امکان محاسبه آن وجود داشته‌است. نکته سوم هم اینکه درآمد شرکت‌های پرداخت تنها از محل کارمزد تراکنش‌ها نیست و کانال‌هایی مانند فروش شارژ و… هم به درآمد این شرکت‌ها کمک می‌کند بنابراین نمی‌توان عایدی بانکها را از سهامداری شرکت‌های پی‌اس‌پی‌ها تنها ناشی از کارمزد تراکنش‌ها دانست ولی به هر حال از آنجایی که فلسفه ایجاد این شرکت‌ها، ارائه خدمات پرداخت و کسب درآمد از این راه بوده، بیراه نیست اگر این دو درآمد را یکی دانست.
نکته آخر هم اینکه در این گزارش نفیا یا اثباتا نمی‌توانیم بازگشت ۴۰ درصدی یا کمتر و بیشتر هزینه‌های پرداختی بانکها را از طریق سود شرکت‌های پی‌اس‌پی بررسی کنیم ولی شاید این مطلب فتح بابی باشد برای ارائه آمارهایی دقیق از سوی شبکه بانکی تا علاوه بر هزینه‌ها، درآمدها هم شفاف شود و مبنای شفافی برای تصمیم‌گیری‌های آینده در مورد کارمزد و… باشد.
با این توضیحات می‌توانیم مقدار سود حاصل برای برخی بانکها را از محل سهمشان در پند شرکت پی‌اس‌پی محاسبه کنیم.
به‌پرداخت ملت
سه سهامدار حقوقی شرکت به‌پرداخت ملت، شرکت‌های فناوران هوشمند بهسازان فردا، مهندسی سیستم یاس ارغوانی و توسعه و مدیریت سرمایه صبا هستند که به ترتیب ۸۵۵ میلیون، ۳۲ میلیون و ۱۲ میلیون سهم ۹۰ درصد، ۳٫۳۲ درصد و ۱٫۲۵ درصد در به‌پرداخت سهم دارند.
مراجعه به سایت شرکت بهسازان فردا و مهندسی سیستم یاس ارغوانی نشان می‌دهد این دو شرکت متعلق به بانک ملت و در خدمت پروژه‌های این بانک هستند.
بر اساس اطلاعیه رسمی شرکت به‌پرداخت، این شرکت برای سال مالی ۱۳۹۶ به ازای هر سهم ۱۹۶۰ ریال سود تقسیم کرده‌است. به این ترتیب بانک ملت بابت سودی که به‌پرداخت به سهام بهسازان پرداخت کرده بالغ بر ۱۶,۷ میلیارد تومان کسب کرده‌است. این عایدی بابت سودی که به سهام شرکت مهندسی سیستم یاس ارغوانی تعلق گرفته نیز به بیش از ۶,۲ میلیارد تومان می‌رسد.
شرکت توسعه مدیریت و سرمایه‌گذاری صبا نیز که ۱۲ میلیون سهم به‌پرداخت را در اختیار دارد، متعلق به صندوق بازنشستگی کارکنان بانکها است. این شرکت بابت سهم ۱٫۲۵ درصدی در به‌پرداخت در سال مالی گذشته رقمی در حدود ۲,۳ میلیارد تومان درآمد داشته‌است.
پرداخت الکترونیک سامان کیش (سپ)
سپ بتازگی وارد بورس شده و طبق اطلاعاتی که در سامانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران قرار دارد، غیر ۲۶ میلیون سهمی که در اختیار اشخاص حقیقی قرار دارد، سایر سهام این شرکت به ترتیب متعلق به بانک رفاه کارگران با ۵۴۰ میلیون سهم، بانک سامان با ۵۰۲ میلیون سهم، شرکت گروه توسعه مالی واقتصادی سامان با ۲۷۴ میلیون سهم، شرکت بیمه سامان با ۲۷۰ میلیون سهم، شرکت سرمایه‌گذاری سرآمد اندوخته‌سازان فردا با ۹۰ میلیون سهم و شرکت توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری نگین یا همان توسن با ۷۱ میلیون سهم است.
به این ترتیب از میان این چند سهامدار عمده به طور مستقیم دو بانک سامان و رفاه در مجموع حدود یک میلیارد و ۴۰ میلیون سهم سپ را در اختیار دارند. از آنجایی که سپ اعلام کرده‌است در سال مالی منتهی به آذر ۹۶ به ازای هر سهم ۷۰ تومان سود تقسیم می‌کند، بانک سامان بالغ بر ۳۵ میلیارد تومان و بانک رفاه بیش از ۳۷ میلیون تومان بابت سهامشان در این شرکت دریافت می‌کنند.
علاوه بر این بررسی سهامداران دو شرکت بیمه سامان و گروه توسعه مالی و اقتصادی سامان نیز نشان می‌دهد، بانک سامان در هر دو شرکت سهامدار است و طبیعتا از حدود ۳۸ میلیارد تومانی که بابت سهام این دو شرکت در سپ عایدشان می‌شود، سود کسب می‌کند.
تجارت الکترونیک پارسیان
شرایط سهامداری شرکت تجارت الکترونیک پارسیان نیز با دو پی‌اس‌پی دیگر چندان متفاوت نیست؛ ترکیب سهامداران این شرکت بروشنی گویای این شباهت است:
گروه داده‌پردازی بانک پارسیان با یک میلیارد سهم، تجارت الکترونیک پارسیان کیش با ۴۷ میلیون سهم، گروه مالی بانک پارسیان با ۴۷ میلیون سهم، صندوق امید لوتوس پارسیان با ۳۵ میلیون سهم و بانک تجارت با ۳۶۶ میلیون سهم، سهامداران عمده این شرکت پرداختی هستند.
اگرچه نام بانک پارسیان در میان سهامداران تجارت الکترونیک پارسیان نیست ولی تمام شرکت‌هایی که سهامدار عمده این پی‌اس‌پی هستند (به غیر از بانک تجارت) به بانک پارسیان تعلق دارند یا این بانک سهام عمده آن‌ها را در اختیار خود دارد.
بنا بر اعلام تجارت الکترونیک پارسیان، سود هر سهم در آخرین مجمع این شرکت ۴۰۰ ریال به ازای هر سهم تعیین شده‌است. به این ترتیب گروه داده‌پردازی بانک پارسیان بابت یک میلیارد سهام خود ۴۰ میلیارد تومان دریافت خواهدکرد. بانک تجارت نیز بابت ۳۶۶ میلیون سهام خود رقمی در حدود ۱۴,۶ میلیارد تومان کسب خواهد کرد.
کارت اعتباری ایران‌کیش
نام بانک تجارت در میان سهامداران شرکت‌کارت اعتباری ایران‌کیش ثبت شده‌است؛ این بانک ۳۳۳ میلیون سهم از ایران‌کیش را در اختیار دارد. بنا بر تصمیم آخرین مجمع این شرکت به هر سهم ۵۵۰ ریال سودتخصیص داده می‌شود. به این ترتیب بانک تجارت بابت سهام خود در ایران‌کیش رقمی در حدود ۱۸,۳ میلیارد تومان درآمد داشته‌است.
نام شرکت‌های سرمایه‌گذاری مختلفی مانند سرمایه‌گذاری ایرانیان، اعتضاد غدیر و … نیز در میان سهامداران ایران‌کیش به چشم می‌خورد که برخی بانک‌های کشور سهامدار آن‌ها هستند و منطقا سودی از این محل به آن‌ها تعلق خواهد گرفت. در این میان شاید بتوان به سرمایه‌گذاری خوارزمی اشاره کرد که بانک‌های مسکن و اقتصادنوین از سهامداران آن هستند.
آسان‌پرداخت پرشین
آسان‌پرداخت تنها شرکت پرداختی حاضر در بورس است که نام هیچ بانکی در میان سهامداران آن نیست اما شرکت گسترش فناوری‌های نوین که شرکت ایران‌سولار از همکاران آن است از جمله شرکت‌های وابسته به بانک کشاورزی است که این بانک سهم بالایی در آن دارد. این شرکت ۳۶۱ میلیون سهم از آپ را در اختیار دارد که با احتساب سود تقسیمی ۱۰۰۰ ریالی آپ در سال مالی گذشته، سهم گسترش فناوری‌های نوین حدود ۳۶ میلیارد تومان بود. صندوق رفاه و تأمین آتیه نیز که ۳۶۰ میلیون سهم آپ را در اخیار دارد، متعلق به کارکنان بانک کشاورزی است.
