به گزارش حکاک، مقامات کشورهای اروپایی طی چند ماهه اخیر پس از خروج آمریکا از برجام دائما بر ادامه همکاری با ایران در چارچوب این سند تأکید کرده‌اند و مسئولان کشورمان نیز تلویحا و تصریحا، ادامه پایبندی ایران به توافق را به تأمین منافع اقتصادی کشور از سوی طرف‌های اروپایی منوط دانسته‌اند.
با وجود تأکیدات و تصریحات مستمر اما هنوز راهکار مشخصی از سوی اتحادیه اروپا برای تضمین منافع اقتصادی ایران ارائه نشده و اگر هم پیشنهادهایی مطرح شده هنوز نتوانسته‌است، ایران را راضی کند. مشکل کجاست؟
بنظرمی‌رسد همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، تبادلات مالی و بانکی بزرگترین مشکل در تعیین مسیرهای ادامه همکاری‌های اقتصادی میان اروپا و ایران، ایجاد کانال روابط بانکی مستقل از دلار و شبکه بانکی آمریکا است. این همان مشکلی است که هنوز کشورهای اروپایی نتوانسته‌اند راهکار مناسبی برای حل ان پیدا کنند و ادامه آن نه تنها مفید بودن بسته‌های تجاری اروپا را برای ایران زیر سؤال برده بلکه اصل برجام را نیز تحت‌الشعاع قرار داده‌است.
روزنامه “هندلزبلات” در گزارشی درباره این معضل گزارش داده‌است “دولت آلمان و اتحادیه اروپا در پی یافتن راه‌هایی مستقل از تحریم‌های آمریکا برای تبادل مالی با ایران هستند. چند پیشنهاد در حال بررسی است، اما بحث‌های درونی نشان‌می‌دهند که هنوز راه حلی یافت نشده است”.
تشکیل گروه کاری تحریم‌ها
در راستای همین تلاش‌ها ظاهرا به ابتکار وزارت امور خارجه آلمان، گروهی موسوم به “گروه کاری تحریم‌ها” ایجاد شده که قرار است کانال‌هایی برای تبادلات مالی با ایران خارج از شعاع عمل تحریم‌های آمریکا بیابد.
اعضای این که متشکل از رؤسای بخش‌های امور خارجه، اقتصادی و مالی و نیز دفتر صدارت عظمای آلمان است، پنجشنبه گذشته برای نخستین بار با یکدیگر ملاقات کردند.
در همین حال حاضر اولاف شولتس، وزیر دارایی آلمان نیز مشورت‌هایی با همتایان خود در پاریس و لندن داشته است تا کانال‌هایی را مستقل از آمریکا برای پرداخت پول به وجود بیاورند. گفت‌وگوهایی نیز با کمیسیون اتحادیه اروپا در جریان است.
هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، اخیرا پیشنهادی رادیکال را مطرح کرده‌است؛ پیشنهاد ماس این بود که برای نجات برجام و خنثی کردن ترکش‌های برخاسته از تحریم ایران از سوی آمریکا یک سیستم مالی اروپایی در برابر “سوئیفت” (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی) ایجاد شود. سوئیفت شریان اصلی بازرگانی خارجی است. درباره پیشنهاد هایکو ماس در “گروه کاری تحریم‌ها” هم بحث می‌شود.
هدف از ایجاد سوئیفت، تسریع تراکنش‌های مالی در سطح جهان بود؛ نهادی که می‌بایست مستقل از سیاست و تصمیم دولت‌ها امر داد و ستد در پهنه گیتی را هماهنگ کند. اما فشارهای آمریکا پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر در عمل به اصل ناظر بر این شبکه مالی، یعنی مستقل بودن از سیاست دولت‌ها، آسیب رساند. سوئیفت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران هم بدون اما و اگر پیروی می‌کند. چون مدیران آن از مجازاتهای دستگاه قضایی آمریکا می‌ترسند.
اما کارشناسان به خوبی می‌دانند که تاسیس نهادی که بتواند بدیلی برای سوئیفت باشد در کوتاه‌مدت میسر نیست. اروپایی‌ها در کوتاه‌مدت تنها همرا با چینی‌ها میتوانند چنین نهادی را بنا کنند اما تعویض وابستگی به آمریکا با وابستگی به چین چندان عاقلانه به نظر نمی‌رسد.
در محافل اقتصادی بروکسل گفته می‌شود که حتی در طولانی‌مدت هم وجود دو جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی که با هم رقابت کنند تنها باعث سردرگمی می‌شود. به همین دلیل کمیسیون اتحادیه اروپا نمی‌خواهد به بررسی ایده هایکو ماس ادامه دهد. همچنین وزارت امور خارجه آلمان در این میان دریافته که مهم این است که بتوان همین سوئیفت موجود را در برابر تحریم‌ها مقاوم ساخت.
اتحاد سیاسی، ناتوان در راهکار اقتصادی
مقامات اتحادیه اروپا در بروکسل به راه حلی دیگر می‌اندیشند. کشورهای عضو این اتحادیه میتوانند شرکتی را تاسیس کنند که در رابطه با تامین مالی معاملات با ایران کمک کند. اتحادیه اروپا در سال‌های گذشته همواره به این وسیله متوسل شده است.
در بروکسل گفته می‌شود که آلمان، فرانسه و بریتانیا که در مذاکرات مربوط به توافق اتمی با ایران مشارکت داشتند، میتوانند چنین شرکتی را تاسیس کنند. در “گروه کاری تحریم‌ها” در برلین هم در این باره بحث شده است. چنین شرکتی می‌تواند به عنوان میانجی میان طرف‌های اروپایی و ایرانی در معاملات مربوط به ایران عمل کند. اگر موضوع فقط بر سر پرداخت باشد این شرکت حتی نیاز به جواز بانک هم ندارد.
بیشتر بخوانید:
مجوز همکاری بانک سرمایه‌گذاری اروپا با ایران؛ امتیاز بزرگ یا پیشکش بی‌فایده؟
مجموعه این تلاش‌ها نشان‌می‌دهد در موضوعات مربوط به ایران ۲۸ کشور اتحادیه اروپا در کنار هم و در برابر آمریکا ایستاده‌اند و می‌خواهند توافق اتمی را که ترامپ به طور یکجانبه از آن خارج شد را نجات بدهند. فدریکا موگرینی، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفته است که اتحادیه اروپا مصمم به ماندن بر سر این توافق است.
با آنکه اروپایی‌ها در این باره با هم توافق دارند اما یافتن راهی برای رسیدن به مقصودشان دشوار است. آمریکا بانک‌ها و شرکت‌های سراسر دنیا را تهدید می‌کند که در صورت ادامه داد و ستد با ایران با مجازات روبرو می‌شوند، برای نمونه دیگر اجازه فعالیت در بازارهای آمریکا را نخواهند داشت.
بانک‌های مرکزی ترسو
ساده‌ترین راه برای تبادل مالی میان ایران و اروپا وقتی است که بانک‌های مرکزی وارد عمل بشوند. در بروکسل گفته می‌شود که ایران در دویچه بوندس‌بانک و بانک د فرانس حساب دارد و می‌توان از این حساب‌ها استفاده کرد اما بانک‌های مرکزی حاضر به انجام این کار نیستند و می‌گویند هم خطر پولشویی در این میان بسیار زیاد است و هم خطر اینکه با مجازاتهای آمریکا روبرو شوند، برای مثال نتوانند به آمریکا سفر کنند تا در نشست سالانه صندوق مالی جهانی شرکت جویند البته کمیسیون اتحادیه اروپا معتقد است که ترس بانک‌های مرکزی مبالغه‌آمیز است.
اروپا در صورتی می‌تواند کانال‌های پرداختی خودش را به وجود بیاورد که بتواند جایگاه یورو را به عنوان ارز ذخیره مستحکم سازد. و این تنها در صورتی ممکن است که یورو قادر به مقاومت بیشتر در برابر بحران‌ها باشد. در این زمینه سالهاست بحث می‌شود و پیشنهادهایی ارائه می‌شود، اما هنوز پیشرفت بزرگی حاصل نشده است.
