سهم شبکه بانکی ایران در تأمین مالی بخش واقعی اقتصاد بسیار زیاد است. یکی از پیامدهای منفی این سهم بالا، ایجاد مطالبات غیرجاری برای بانک‌ها است. مطالبات غیرجاری به سه گروه مطالبات سررسید گذشته تا شش ماه بعد از سررسید شدن، مطالبات معوق که بین شش تا هشت ماه از تاریخ اولین سررسید آن‌ها گذشته باشد و مطالبات مشکوک‌الوصول که بیش از هشت ماه از زمان اولین سررسید آن‌ها گذشته باشد، طبقه‌بندی می‌شوند.
با توجه به لزوم توسعه تامین مالی متناسب با روند رشد و توسعه اقتصادی کشورها، نظارت دقیق بر میزان مطالبات غیر جاری به ویژه مطالبات مشکوک‌الوصول و نسبت مطالبات غیرجاری به کل تسهیلات، از موضوعات مهم نظام بانکی است که در صورت عملکرد درست آن از ایجاد اختلال و هزینه‌های بالا و در مواقعی غیر قابل جبران اقتصاد جلوگیری خواهدشد.
بررسی روند تغییر میزان مطالبات غیرجاری و نسبت این مطالبات به کل تسهیلات نشان می‌دهد. در نیمه آبان ۱۳۹۶ نسبت مطالبات غیرجاری بانک‌ها در پایان شهریور ماه سال ۱۳۹۶ برابر با ۱۱٫۱ درصد است. همچنین ایشان در سخنرانی دیگری در بیست و هفتمین همایش سالانه سیاست های پولی و ارزی تیر ماه ۱۳۹۶ نیز عنوان کردند که حدود ۶۰ درصد از مطالبات غیر جاری نظام بانکی را مطالبات مشکوک الوصول تشکیل م یدهد که امیدی به دریافت آن‌ها نیست.
بررسی‌ها نشان‌می‌دهد که از سال ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۶ میزان مطالبات غیرجاری و نسبت آن به کل تسهیلات بانکی دچار تغییراتی شده است. مقدار مطالبات غیرجاری از ۵۰٫۴ هزار میلیارد تومان در شهریور سال ۱۳۹۰ به ۱۱۸٫۵ هزار میلیارد تومان در شهریور ۱۳۹۶ افزایش یافته که به معنی ۲٫۴ برابر شدن آن است. مقدار مطالبات غیرجاری در شهریور ۱۳۹۶ در مقایسه با شهریور ۱۳۹۵ با رشد ۲۰٫۱ درصدی همراه بوده‌است.
با اعمال نسبت ۶۰ درصد برای سهم مطالبات مشکوک‌الوصول از کل مطالبات غیرجاری، مقدار این طبقه از مطالبات غیرجاری در شهریور ۱۳۹۶ حدود ۷۱ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
طی دوره مورد بررسی شهریور ۱۳۹۰ الی شهریور ۱۳۹۶، مانده کل تسهیلات بانکی هم حدود ۳٫۱ برابر شده و در شهریور ۱۳۹۶ به ۱۰۶۷ هزار میلیارد تومان رسیده‌است. نکته مهم این است که کاهش نسبت مطالبات غیرجاری به کل تسهیلات در این مقطع ناشی از افزایش بیشتر سرعت و مقدار تسهیلات پرداختی بوده نه کاهش مقدار مطالبات غیرجاری. به عبارت دیگر پیشی گرفتن سرعت رشد تسهیلات از رشد مطالبات غیرجاری، منجر به کاهش نسبت مطالبات غیرجاری به تسهیلات شده است. در بازه زمانی شهریور ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۶ ، نسبت مطالبات غیرجاری به کل تسهیلات با ۳٫۴ واحد درصد کاهش از ۱۴٫۵ درصد به ۱۱٫۱ درصد، تنزل داشته و بهبود یافته است.
نسبت مطالبات در سایر کشورها
تازه‌ترین داده‌های مربوط به سال ۲۰۱۶ در مورد نسبت مطالبات غیرجاری به ناخالص تسهیلات مربوط به ۷۹ کشور جهان بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول نشان‌می‌دهد نزدیک‌ترین کشور به رقم ۱۱٫۷ نسبت مطالبات غیرجاری در ایران، کنیا است.
نسبت مطالبات غیرجاری کشورهای پاکستان و افغانستان در فصل چهارم ۲۰۱۶ به ترتیب برابر با ۱۰٫۱ و ۱۱٫۴ بوده که از ایران کمتر است. همچنین این نسبت برای کشورهای هند، ترکیه، چین و عربستان سعودی نیز به ترتیب معادل ۱٫۷ و ۱٫۴ گزارش شده که به مراتب پایین‌تر از رقم ایران است.
در میان کشورهای اروپایی نسبت مطالبات غیرجاری کشور یونان ۳۶٫۳ درصد،پرتغال۱۷٫۲ درصد، ایتالیا ۱۷٫۱ درصد و ایرلند ۱۲٫۶ درصد از ایران بالاتر است.
