به گزارش حکاک از معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، مطابق تعریف بانک مرکزی، تراز پرداختها یک حساب آماری است که در آن، مبادلات اقتصادی یک کشور با دنیای خارج به‌اختصار و به‌طور نظام‌مند برای یک دوره زمانی مشخص ارائه می‌شود.
بررسی روند تراز پرداختها طی ده سال اخیر (سال ۱۳۸۹ الی ۱۳۹۸) نشان می‌دهد، باوجود مثبت بودن تراز پرداختها از سال ۱۳۹۰(بیشترین میزان تراز پرداختها طی ده سال اخیر با حدود ۲۱٫۴ میلیارد دلار) تا سال ۱۳۹۴، روند عمومی آن تا سال ۱۳۹۶ نزولی بوده به‌طوری‌که طی سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ تراز پرداخت‌های ایران دچار کسری شده و کسری تراز پرداختها در سال ۱۳۹۶ به بیشترین میزان خود طی ده سال اخیر یعنی منفی ۸۱۴۰ میلیون دلار رسیده است. در سال ۱۳۹۷ باوجود کاهش اندک در صادرات کالا، به علت کاهش بیشتر واردات کالا، تراز پرداختها مثبت و به حدود ۹٫۹ میلیارد دلار رسیده است. در سال ۱۳۹۸ صادرات کالایی ایران دچار کاهش شدید ۳۶ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۷ شده که این موضوع عامل اصلی کاهش در تراز پرداختها بوده و آن را به حدود ۱٫۳ میلیارد دلار رسانده است.
تراز پرداختها برآیند خالص حساب‌جاری، حساب سرمایه و اشتباهات و ازقلم‌افتادگی است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی، تراز پرداختها در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ تضعیف‌شده به‌طوری‌که با کاهش حدود ۸٫۶ میلیارد دلاری (کاهش حدود ۸۷ درصدی) مواجه شده است. خالص حساب‌جاری که متشکل از خالص حساب کالا، خدمات، درآمد و انتقالات جاری است، در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال قبل حدود ۸۶ درصد کاهش‌یافته به‌طوری‌که از ۲۶٫۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به حدود ۷٫۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ رسیده است. این کاهش عمدتاً ناشی از کاهش حساب کالا (کاهش ۷۸ درصدی) بوده است. بر اساس آخرین اطلاعات صندوق بین‌المللی پول، رقم تراز حساب‌جاری ایران در سال ۲۰۱۹(معادل ۱۳۹۸) منفی ۰٫۳ میلیارد دلار و رقم مشابه برای سال ۲۰۱۸(معادل ۱۳۹۷)۹٫۴ میلیارد دلار عنوان‌شده است. با توجه به اینکه صندوق بین‌المللی پول، منبع اطلاعاتی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران ۳ معاونت بررسی‌های اقتصادی خود را برای این متغیر، بانک مرکزی ایران اعلام کرده، تفاوت چشمگیر ارقام حساب‌جاری اعلام‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول برای ایران و ارقام اعلام‌شده توسط بانک مرکزی ایران نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد و در صورت لزوم باید شفاف‌سازی صورت گیرد. صادرات کالا در سال ۱۳۹۸ به حدود ۵۹٫۴ میلیارد دلار رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۷ حدود ۳۶٫۴ درصد کمتر شده است. عامل مسلط در این کاهش، افت ۵۲ درصدی صادرات کالای نفتی (با مشارکت منفی ۳۳ واحد درصد) بوده است. واردات کالا هم در سال ۱۳۹۸ با کاهش ۱۴ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۷ به حدود ۵۲٫۲ میلیارد دلار رسیده است. عامل مؤثر در کاهش واردات کالایی سال ۱۳۹۸، کاهش ۱۲ درصدی واردات سایر کالاها (با مشارکت منفی ۱۲ واحد درصدی) است. حساب خدمات در سال ۱۳۹۸ منفی بوده ولی حدود ۴۵ درصد رشد داشته و از منفی ۷٫۳ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به حدود منفی ۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ رسیده است. در مدت مذکور، صادرات خدمات افزایش حدود ۱۱ درصدی و واردات خدمات هم کاهش ۱۳ درصدی داشته است. سایر اجزای اصلی حساب‌جاری مانند حساب درآمد و حساب نقل و انتقالات جاری نیز به ترتیب با کاهش ۹۸ درصدی و ۲ درصدی در سال ۱۳۹۸ مواجه شده‌اند. خالص حساب سرمایه در سال ۱۳۹۸ هم به دلیل بیشتر بودن خروج سرمایه نسبت به ورود سرمایه، منفی و معادل ۶٫۷ میلیارد دلار بوده ولی نسبت به سال ۱۳۹۷ حدود ۹٫۴ میلیارد دلار بهبود داشته است.
