سهم مالیات طی سال‌های اخیر در تأمین درآمدهای دولت افزایش پیدا کرده‌است اگرچه می‌توان این رشد را موفقیتی برای دولت دانست اما باید برای پرسش‌هایی مانند اینکه نسبت مالیات به تولید ناخالص در اقتصاد ایران چقدر است یا اینکه کدام بخش از درآمدهای مالیاتی در این سال‌ها افزایش یافته است، پاسخ‌های مناسبی یافت.

درآمدهای پیش‌بینی شده برای دولت در لایحه بودجه سال آینده ۱۹۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان است که رشدی ۱۱ درصدی نسبت به درآمد مصوب ۹۹ هزار میلیارد تومانی در قانون بودجه سال ۹۶ دارد.

از این مقدار درآمد، رقم ۱۷۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان باید از محل مالیات و حقوق گمرکی حاصل شود که ۶٫۷ درصد نسبت به رقم سال ۹۶ افزایش پیدا کرده‌است. از این درآمد ۲۳ هزار میلیارد تومان درآمد از حقوق گمرکی باید بدست آید که ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بیشتر از امسال است.

در عوض اما دولت برای سال آینده حدود ۱۲۸ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی پیش‌بینی کرده‌است که این رقم نسبت به ۱۱۲ هزار میلیارد لایحه سال جاری تا ۱۶ هزار میلیارد تومان رشد دارد.

از کنار هم قرار دادن این اعداد می‌توان نتیجه گرفت، سهم مالیات در درآمدهای دولت در سال آینده از سهم نفت پیشی خواهدگرفت.

امسال نیز دولت در لایحه پیشنهاد خود برای بودجه سال ۹۶ نیز سعی کرده‌بود کمترین فاصله را میان درآمدهای نفتی و مالیاتی ایجاد کند به گونه‌ای که درامدهای نفتی تنها ۳ هزار میلیارد تومان از درآمدهای مالیاتی بیشتر پیش‌بینی شده‌بود.

نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران

اگرچه پیش‌گرفتن سهم مالیات در درآمدهای از سهم درآمدهای نفتی می‌تواند گام مثبتی تلقی شود اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، نسبتی است که میان مالیات و تولید ناخالص داخلی در کشور ما برقراراست.

نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی ایران طی پنج سال منتهی به ۱۳۹۵ بهبود یافته و از ۵٫۴ درصد سال ۱۳۹۱ به ۷٫۹  درصد افزایش داشته است. با وجود این افزایش، همچنان نسبت مالیات به  تولید ناخالص داخلی در ایران پایین‌تر از میانگین کشورهای عضو  OECDاست.

این نسبت برای کشورهای عضو این سازمان در سال ۲۰۱۶ معادل ۳۴٫۳ درصد بوده که بیش از ۲۶ واحد درصد از ایران بیشتر است.

ترکیه، شیلی و مکزیک به ترتیب  با دارا بودن ارقام ۲۵٫۵ درصد، ۱۷٫۲ درصد و ۲۰٫۴ درصد، برای نسبت مذکور، موقعیت بهتری در مقایسه با کشور ایران دارند. بالاترین نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی متعلق به کشور دانمارک با حدود ۴۶ درصد، فرانسه با ۴۵٫۳ درصد و بلژیک با ۴۴٫۲ درصد است.

این در حالی است که به گفته محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه‌وبودجه ارزش معافیت مالیاتی بخش‌های مختلف در اقتصاد ایران سالانه به حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد و این یعنی معادل ۴۰ هزار میلیارد تومان در اقتصاد ایران ارزش افزوده تولید می‌شود که از مالیات معاف است ولی با این وجود نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در کشور ما همچنان با متوسط کشورهای OECD زیاد است.

علاوه بر این بررسی درآمدهای حاصل از مالیات دولت نشان می‌دهد که سهم مالیات بر درآمد، ۱۵ درصد است. این مالیات عمدتا مربوط به اشخاص حقیقی مانند کارمندان و کارگران و اصناف است.

آنچه سود مالیاتی دولت را افزایش می‌دهد، بیش از همه بالا رفتن توان خرید مردم است که درآمد مالیات بر کالا و خدمات را زیاد می‌کند، و بعد هم افزایش درآمد شرکت‌ها. به همین اعتبار اگر قرار است بنا به گفته رییس سازمان برنامه و بودجه با اجرای لایحه پیشنهادی دولت، نرخ رشد اقتصادی به ۵٫۵ درصد در سال ۹۷ برسد باید تغییر چشم‌گیری در نسبت مالیات با تولید ناخالص داخلی در اقتصاد کشور بوجود بیاید.